A Arte Gótica: Contexto Histórico, Arquitectura e Escultura de Reims ao Bosco

CONTEXTO HISTÓRICO DA ARTE GÓTICA

A arte gótica sitúase na Baixa Idade Media, dende mediados do S. XII ata principios do S. XVI. Actualmente, a arte gótica é considerada como unha arte de orixe francesa. Trátase dun estilo con características propias polo que non se pode considerar coma unha simple continuación do Románico, xa que responde a unhas condicións socioculturais específicas:

• Dende un punto de vista socioeconómico: Destaca o *Renacemento urbano*, o desenvolvemento do comercio e a aparición da burguesía.
• Dende un punto de vista ideolóxico e intelectual: Hai que destacar un novo estado de conciencia que deixaría atrás o teocentrismo medieval e evolucionaría cara a un humanismo cristián baixomedieval. Aparecen novas *ordes relixiosas* e destaca a *Escolástica* como método de pensamento. Deste xeito, a época gótica sería un período de transición entre a Idade Media teocéntrica e a época renacentista antropocéntrica e humanista.
• Dende un punto de vista político: Pasouse das monarquías feudais ás monarquías autoritarias.
• Dende un punto de vista dos cambios históricos: É unha época de grandes cambios, como por exemplo, as Cruzadas, o Descubrimento de América, revoltas populares, Cisma de Occidente, etc.

CARACTERÍSTICAS XERAIS DA ARQUITECTURA GÓTICA

Na arquitectura gótica hai que ter en conta tres puntos de vista: un punto de vista simbólico ou dos significados, un punto de vista visual ou plástico e, por último, un punto de vista técnico e funcional.

Tipoloxía de Edificios

En canto aos tipos de edificios, a arquitectura gótica segue a ser, como a románica, esencialmente relixiosa. O edificio máis importante é a *catedral*, que se levanta no centro da cidade e á que contribúe cada gremio. Na época final do Gótico, tamén xurdirá un *Gótico Civil*, con grandes construcións da burguesía: pazos, lonxas, etc.

Etapas da Arquitectura Gótica

1. Primeira etapa: Protogótico (mediados do S. XII e principios do S. XIII), caracterizado por unha austeridade construtiva.
2. Segunda etapa: Gótico Clásico (S. XIII), onde destacan as catedrais de Chartres e Notre Dame.
3. Terceira etapa: Gótico Radiante, que destaca pola utilización de grandes vidreiras e a creación de espazos moi luminosos.
4. Cuarta etapa: Gótico Flamíxero, onde destaca a decoración calada con dobre curvatura en forma de chama (que lle dá nome ao estilo) e o uso do arco conopial.

Elementos Construtivos e Estrutura

Os principais elementos construtivos son o arco apuntado, a bóveda de crucería e o arcobotante. Este sistema permite alixeirar os muros. En canto á planta, evoluciona a un modelo que se chama *planta de salón*, que é unha planta única dende os pés ata a cabeceira. Na análise en alzado, destacamos a *verticalidade* que invoca unha sensación de equilibrio inestable. No interior destacamos a evolución das catedrais francesas, e no exterior destacamos as fachadas. Destacamos as vidreiras, os rosetóns e a *tracexaría* con grande variedade de decoración.

CARACTERÍSTICAS DA ESCULTURA GÓTICA

A escultura gótica experimenta unha evolución no seu estilo, así, evoluciona dende o simbolismo románico do S. XII ao naturalismo gótico do S. XIII ao S. XVI. Este naturalismo, á súa vez, evoluciona dun naturalismo idealizado a unha humanización das figuras, dando lugar a un naturalismo humanizado.

Identificación das Esculturas de Reims: A Anunciación e A Visitación

As esculturas están situadas nas xambas do lado dereito da portada principal da fachada occidental da Catedral de Reims. En ambos os grupos, as figuras están case exentas, perdendo así a conexión co marco arquitectónico que tiñan no Románico, co que gañan en naturalismo. Realizáronse entre 1230 e 1260 e marcan diferentes estilos do Gótico. A súa tipoloxía corresponde á dun grupo escultórico de carácter narrativo.

A temática é relixiosa, procedente do Evanxeo de San Lucas, con certa cronoloxía:

• Primeiro momento (á nosa esquerda): A *Anunciación* do arcanxo Gabriel, que se presenta ante María para anunciarlle que vai ser a nai do Mesías.
• Segundo momento (á nosa dereita): A *Visitación*, que representa a visita de María á súa curmá Isabel, que estaba embarazada de Xoán o Bautista.

Análise Formal e Estilística

H4>Material e Técnica

O material é a pedra tallada, destacando os pliegues dos ropaxes que favorecen o *claroscuro* e a textura rugosa. En principio, contaban con policromía.

H4>O Grupo da Anunciación

Neste grupo parece existir dous autores e dous momentos:

• A Virxe: Represéntase inexpresiva, ríxida, de modelado superficial con pliegues rectos e angulosos, con certa frontalidade e sen dinamismo, e certo distanciamento ou sen comunicación co Anxo. Podería corresponder aos primeiros tempos do Gótico.
• O Arcanxo (do chamado Mestre do Sorriso): Presenta un sorriso moi expresivo, pliegues con claroscuro, encurvamento, movemento dos brazos e xiro para comunicarse. Esta imaxe podería corresponder a unha fase manierista do Gótico.

H4>O Grupo da Visitación (Gótico Clásico)

O Grupo da Visitación presenta unha estética do Gótico Clásico:

• Canon: Estilízase, correspondendo ao clásico de sete veces a cabeza de Policleto.
• Ropaxes: Pliegues clásicos que deixan ver os xeonllos (recordo da técnica dos *paños mollados*), naturalismo e expresividade.
• Individualización dos rostros: Á Virxe represéntaselle nova e a Isabel maior, tal como describe o Evanxeo de San Lucas, e ambas togadas como na antigüidade.
• Movemento: As dúas figuras presentan movemento ou *contrapposto* (xiro da cadeira), ruptura da frontalidade, xiro da cabeza e xesticulación coas mans.
• Actitudes dialogantes: Vólvense os rostros e diríxense os brazos. O tratamento dos pliegues fai que a luz cree claroscuro.

O XARDÍN DAS DELICIAS DE HIERONYMUS BOSCH

A obra que imos analizar é *O Xardín das Delicias*. Trátase dun tríptico onde O Bosco (o autor) emprega un punto de vista altísimo, o que permite situar a moitas figuras de personaxes estilizadas sobre un verde campo. Pinta un gran número de elementos simbólicos e imaxinarios. Tradicionalmente, interpretouse este cadro como un alegato moralizador contra o pecado da luxuria. Trátase dunha obra do estilo flamengo (1425-1500).

O Autor: O Bosco

En canto ao autor, O Bosco, trátase dun artista de grande moralidade e imaxinación. Podemos destacar algúns aspectos das súas obras:

• O Bosco ten unha perfección técnica e moi boa calidade no debuxo.
• O Bosco adoita incluír personaxes fantásticos que, en ocasións, chegan a lembrar a bestiarios románicos.
• Utiliza moito a burla e a ironía.
• Por último, podemos destacar que representa temas desde un punto de vista satírico e mordaz.